Gelir İdaresi Başkanlığı’nın dijital denetim aracı MEVA (Merkezi Veri Analitiği) sistemi, şimdi de kira gelirlerini takibe aldı. Kayıt dışı gelirlerin önlenmesi hedeflenirken, ev sahipleri için yeni yükümlülükler gündeme geliyor.
MEVA ile Kira Gelirleri Mercek Altında
Vergi kaçakçılığına karşı geliştirilen dijital denetim altyapısı MEVA, banka hareketlerinden tapu kayıtlarına kadar birçok kaynağı eş zamanlı tarayarak vergi mükelleflerini kontrol ediyor. Son güncellemeyle birlikte sistem, konut ve işyeri kira gelirlerini de analiz etmeye başladı. Bu sayede beyan edilmeyen veya eksik bildirilen kira gelirlerinin tespiti kolaylaşıyor.
2025 yılı itibarıyla MEVA algoritmaları, özellikle yüksek kira getirisine sahip bölgelerde yoğun bir analiz süreci yürütüyor. İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde bu denetimlerin etkisinin daha belirgin olacağı bildiriliyor.
Ev Sahipleri İçin Yeni Riskler ve Sorumluluklar
MEVA’nın kira analizlerine odaklanması, ev sahiplerinin vergi yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmesini zorunlu hale getiriyor. Özellikle banka hesaplarına yatan tutarlar ile beyan edilen kira gelirleri arasında uyumsuzluk bulunması halinde sistem otomatik uyarı veriyor.
Uzmanların dikkat çektiği bazı hususlar şunlar:
- Kira kontratlarının e-Devlet veya noter üzerinden kayıt altına alınması
- Tahsilatların mümkünse banka kanalıyla yapılması
- Beyan edilen kira gelirinin rayiç bedellere uygun olması
- Stopaj uygulamasının (işyeri kiralarında) eksiksiz yerine getirilmesi
Bu koşullara uymayan ev sahiplerinin, vergi cezaları ve faizli geriye dönük tahakkuklarla karşı karşıya kalabileceği ifade ediliyor.
Vergi Dairesi, Banka ve Tapu ile Entegre Denetim
MEVA sistemi; banka hareketleri, tapu bilgileri, MERNİS (adres sistemi), SGK kayıtları ve POS cihaz verilerini entegre biçimde tarıyor. Bu çoklu kaynaklardan elde edilen veriler, mülk sahibinin kira gelirini doğru beyan edip etmediğini tespit etmekte kullanılıyor.
Örneğin:
- Tapuda konut sahibi görünen bir kişi
- Aynı konut için başka bir kişinin ikamet ettiği tespit edilirse
- Sistemde kira geliri beyanı yoksa
Bu durumda MEVA otomatik uyarı oluşturuyor ve ilgili dosya denetim birimine aktarılıyor.
Hedef: Kayıt Dışı Ekonomiyi Azaltmak
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2025 strateji belgelerine göre, kira gelirlerinde kayıt dışılık oranı yüzde 30’un üzerinde seyrediyor. Bu durum hem devletin vergi gelirlerini azaltıyor hem de haksız rekabete yol açıyor.
Bu nedenle MEVA tabanlı denetimler, yalnızca cezalandırma değil aynı zamanda önleyici ve rehberlik sağlayan bir model olarak da değerlendiriliyor. Özellikle SMS ve e-Devlet üzerinden yapılan bilgilendirmelerle ev sahiplerinin gönüllü beyan sistemine yönlendirilmesi hedefleniyor.
Gayrimenkul Danışmanları Uyarıyor: Piyasa Etkilenebilir
Bazı gayrimenkul danışmanları, MEVA denetimlerinin kira piyasasında da etkiler yaratabileceğini belirtiyor. Özellikle:
- Kayıt dışı yüksek kira gelirine alışmış bazı ev sahiplerinin kira sözleşmelerini resmi hale getirmesi
- Kira bedellerinin aşağıya çekilmesi
- Piyasa dengesinde geçici dalgalanmalar yaşanması
gibi etkilerin ortaya çıkabileceği öngörülüyor.
TSKB Gayrimenkul Değerleme yetkililerine göre, dijital denetimin yaygınlaşması uzun vadede daha şeffaf ve adil bir kira pazarı yaratabilir.
Gönüllü Uyum Öne Çıkıyor
Gelir İdaresi, kira geliri sahiplerini cezalandırmak yerine, önce bilgilendirme, sonra teşvik, en son ceza yöntemini benimsiyor. Bu kapsamda:
- e-Devlet portalında “Kira Geliri Beyanı” ekranı aktif hale getirildi
- Gönüllü bildirimlerde gecikme faizi affı uygulanabiliyor
- İnternetten kira beyanı süreci sadeleştirildi
Bu uygulamalar sayesinde 2025’in ilk 5 ayında kira gelirlerinden elde edilen beyanlı vergi tutarının, geçen yıla göre %38 arttığı açıklandı.
